2023, Utrecht

Pollinations is een project dat doorgaat op het domein van Castellum Oude Woerd, bij Utrecht in Nederland. Pollinations zal door de artistieke inbreng meer betekenis genereren dan de ecologische lading die het begrip vandaag draagt. Het gaat over meer dan planten en bestuiving. Denk aan transdisciplinaire of crosssectorale bestuiving, cocreatie tussen 2 of meerdere kunstenaars, symbioses tussen de praktijken van kunstenaars, cocreatie in een bewonerswijk, opdoen van nieuwe kennis door crossovers met wetenschappers, ambachten, ecologie, …
De kunstenaars krijgen de opdracht om het idee bestuiving hernieuwd in te vullen en op zoek te gaan hoe ze nieuwe betekenissen kunnen genereren. Ze houden rekening met de vele historische, ecologische en sociale lagen die Castellum Hoge Woerd in petto heeft. De fascinerende symbiotische relatie tussen 2 aparte soorten -tussen bloem en bestuiver- geeft aanleiding tot reflecties en onderzoek in het programma Pollinations, maar ook hoe we de ‘bestuiving van gedachten’ kunnen verplaatsen in het ecosysteem van het museum, de buurt en onze samenleving.
De presentatieplek is Castellum Hoge Woerd, bij Utrecht in Nederland. Deze site bevat naast een (interactief) archeologisch museum ook een fort, een boomgaard, volkstuinen en presentatieplekken. Het Castellum ligt aan de Limes: de voormalige noordgrens van het Romeinse Rijk die onlangs is uitgeroepen tot UNESCO Werelderfgoed. Op Castellum Hoge Woerd komen cultuur, natuur en historie samen door middel van een socio-cultureel programma. Het is dus geen conventionele artistieke biotoop maar een hybride plek waarin sociale, culturele, historische en andere wetenschappelijke lijnen samenkomen. (reaktor21, opdrachtgever)

Deze aanvraag betreft de opdracht aan 2 Vlaamse kunstenaars (Anne Marie Maes en Peter De Cupere) elk één kunstwerk te maken dat contextgevoelig is en beantwoordt aan het artistieke en inhoudelijke concept van Pollinations. Het kunstwerk wordt geplaats op het domein van Castellum Hoge Woerd en zal daar minstens 2 jaar blijven staan in de publieke ruimte. De realisatie moet voldoen aan de vereisten die voor zo’n werk gangbaar zijn. Het moet zon, weer en wind kunnen doorstaan, maar het moet ook bestand zijn tegen vandalisme of diefstal en het moet veilig zijn voor gebruik door het publiek. Er zijn 2 extra publieksmomenten voorziet om de beleving van het kunstwerk te vergroten. Dit kan gaan om workshops en/of presentaties i.s.m. buurt en/of studenten.

Samenvatting:
Artwork te plaatsen op (buiten) locatie Castellum Hoge Woerd bij Utrecht in Nl. De opdracht betreft een artwork in Public Space, + 2 publieksmomenten Productiebudget : 13.000€ / Honorarium: 4.000€. Na het weghalen blijft het kunstwerk eigendom van de kunstenaar.

Ik wil een project ontwikkelen met sculpturen van pollen. Ik heb in de loop der jaren al veel monitoring gedaan op mijn bijenkolonies en hun verhouding tot de stedelijke natuur. Daarvoor heb ik een pollen_database opgestart, met een repertorium van de pollen die door mijn bijen uit de omliggende stadsnatuur werden binnengebracht de beehive. Ik hoop op deze manier te kunnen determineren waar mijn bijen gaan foerageren, en welke stadsplanten hun voorkeur wegdragen. Voor het opstellen van mijn pollen_database heb ik samengewerkt met wetenschappers van de VUB. Ik heb samen met hen op de SEM (Scanning Electron Microscoop) kunnen werken om de pollen te kunnen visualiseren.
Hier zijn enkele voorbeelden van de pollen van dewelke ik zou willen vertrekken om een sculptuur te maken:

pollen van Perovskaia atriplicifolia (russische salie), Calendula officinalis (calendula), Cucurbita pepo (courgette), Mentha spiccatia (munt), Helianthus annuus (zonnebloem) en Borago officinalis (bernagie)

Bijen zijn een essentiële schakel in het behoud van de biodiversiteit. Met hun achterpoten verzamelen ze de pollen (de stuifmeelkorrels die komen van het mannelijk deel van de bloem). Ze bevochtigen de pollen met nectar en vormen ze tot bolletjes die worden opgeslagen in de stuifmeelkorf (een zakje aan de achterpoot van de bij). Daarin transporteren ze de pollen naar de bijenkast om ze in de raten op te slaan als voedsel voor de jonge bijen. Maar ondertussen zorgen de bijen ook voor de bestuiving van de planten. Pollen spelen namelijk een essentiële rol in de voortplanting van planten. Deze microscopisch kleine deeltjes worden door de bijen op andere planten overgebracht en zorgen op die manier voor de bevruchting.
Historisch: pollen is organisch materiaal dat in veel opgravingen teruggevonden wordt. Van de Egyptische pyramides over Romeinse ruines, de middeleeuwen of korter bij onze tijd: in vele archeologische opgravingen van vestigingen worden sporen van pollen gevonden in plantenresten e.a. Biologisch gezien zijn pollen, net zoals zaden, organisch materiaal dat blijft leven. Het idee om te werken rond de pollen van wilde planten is een concept dat zowel aansluit bij het historisch verleden (van Castellum Hoge Woerd) als bij het behouden van biodiversiteit in het heden . De link tussen de (wilde) bij en de (wilde) bloemen is sterk en kan dienen als tal van invalshoeken voor workshops, thesissen, wandelingen of andere projecten.

Is a single, cohesive mass of pollen, typically contained in a waxy sac or other discrete compact unit.
It is a mass of pollen dispersed as a single unit during pollination

Een pollinium (meervoud pollinia) is een samenhangende massa stuifmeelkorrels in een plant die afkomstig zijn van slechts één helmknop, maar die tijdens de bestuiving als een enkele eenheid worden overgedragen. Is een enkele, samenhangende massa stuifmeel, meestal in een wasachtige zak of een andere discrete compacte eenheid. Het is een massa stuifmeel die tijdens de bestuiving als een enkele eenheid wordt verspreid.

wikipedia - pollinium
The pollinarium is a collective term that means either (1) the complete set of pollinia from all the anthers of a flower, as in Asclepiadoideae, (2) in Asclepiadoideae, a pair of pollinia and the parts that connect them (corpusculum and translator arms), or (3) in orchids, a pair of pollinia with two viscidia and the other connecting parts.
A pollinium (plural pollinia) is a coherent mass of pollen grains in a plant that are the product of only one anther, but are transferred, during pollination, as a single unit

andere titels/insteken (in latijn of in nl): interwoven sexuality; botanical mysteries; complex life of plants; beyond the visual; polymath forms; ubiquitous pollen; micrographia poetica; dust to dust, small is beautiful, granularia; …

Micrographia (Robert Hooke) - p139 en verder, over pollen ….
Micrographia, Robert Hooke
pollen database wiki AMM
Pollen Topology glossary
eucalyptus seedpod design - website annemariemaes.net
infrared bee monitoring - website annemariemaes.net
the colors of flower pigments - website annemariemaes.net
Golden Beehive - website annemariemaes.net

Voor het POLLINATIONS project wil ik vertrekken van bovenstaande beelden, en er uitvergrote sculpturen van maken. 1 à 2 grotere (in brons) of meerdere kleinere (in beton), naargelang wat mogelijk is mbt. de productieprijs.
Dit zijn de stappen in het productieproces:
1. 3D ontwerp maken van verschillende pollen (want de pollen zijn te klein om er een 3D-scan van te maken)
2. maquettes printen van het digitaal 3D ontwerp bij Materialise in Leuven, eventueel in verschillende materialen en/of groottes.
3. Vanaf de stap '3D print' wordt productie opgesplitst in eventueel beton of brons uitvoering.
4. Sowieso moet de maquette op ware grootte uitgevoerd worden om er daarna een mal van te maken, bvb. in harde foam, dat dan bijgewerkt en verstevigd wordt, en waar een mal van gemaakt wordt in latex.
5. In die mal kan dan uiteindelijk het afgietsel gemaakt worden in beton of brons.

De pollen mogen niet te complex zijn, niet teveel uitsteeksels. Best pollen-vormen kiezen die een interessante huid hebben en waar de tekening naar binnen gaat. Een kubus van 10cm x 10cm x 10cm beton weegt 2,2kg. Een pollen van ± 25cm diameter weegt ± 20kg. Het is de bedoeling om een cluster pollen (zoveel als het budget toelaat) over het grasveld uit te strooien. De pollen worden verankerd met een betonijzer in de grond.
1. digitaal 3D model maken in Blender ± 1000€/model + variaties
2. 3D prints per model maken bij Materialise (in Polyamide SLS ± 23cm diameter) ± 400€/stuk
3. per mal van 1 3D-printmodel ± 750€
4. per betonnen afgietsel ± 100€
5. verankering (pin in de grond) 25€/stuk
6. transport naar Utrecht en plaatsing 1200€

verzekeringswaarde werk ter plaatse: 6.500€

Mentha en Helianthus annuus
Cucurbita pepa

ruwe beton
gepolijste beton
composiet op basis van zand of zout
zeer fijne cement, ruw of gepolijst
gekleurd
begroeid met korstmossen
met stukjes materiaal erin verwerkt (bvb. pollen)
principe bioplastics maar dan met cement/beton
gemengd met used coffeegrains, gemalen fruit peels, andere huishoudafval ⇒ circularity

Wim Depoorter: realisaties in beton en terazzo
crea cement - casting cement
Art Casting: alle realisaties in brons
3D Printing - iMaterialise
http://www.demallenmaker.nl/
https://stonecycling.com/
https://www.anacristinaquinones.com/
https://www.studiojorienwiltenburg.com/
welk type cement voor welke job?
modelgipsen en gietsteen
https://www.betonwaterdichtmaken.nl/informatie/cement-waterdicht-maken/
beton op beton lijmen met Pattex 100%

Mallen van Nicolas Floc'h voor Project Tim Raversyde

professionele mallen:
Kuulkes Stramproy, nl
NoBlaBla Giessen, nl

Alle fotoos die ik tot nu toe heb gepost zijn afgietsels van 1 en dezelfde mal. Het origineel is een pollenstudie onder de scanning electron microscoop (collab-project met de VUB) van een munt-pollen graantje. Van die fotoos heb ik 3D tekeningen gemaakt en daarvan een print laten maken. En van die print een mal gemaakt. En dan afgietsels gemaakt in verschillende materialen om te testen wat het beste werkt en hoe de verschillende materialen buiten patineren over time.

voor productie bronzen sculptuur van diameter ±50cm
Afwerking: gestraald of geborsteld brons (dus zonder patine of andere behandeling zodat het brons verder natuurlijk patineert door blootstelling aan “weer en wind”.

https://www.materialise.com/en/industrial/3d-printing-materials/tusk-clear

Niet-inbegrepen (wanneer van toepassing):
Afgewerkte 3d print op schaal 1:1
Modelwijzigingen
Sokkel alsook montage kunstwerk op de sokkel
Alle kosten m.b.t. de plaatsing
Restauratie, lange-termijn opslag, vernietiging en/of transport van model en mal
Extra-kosten veroorzaakt door de opdrachtgever ons op heden niet gekend

Prijzen excl. 21% BTW, transport- en verpakkingskosten dus EXW Oudenaarde.

Belangrijk:
Dit voorstel is een optelsom van ramingen op basis van de informatie ons op heden beschikbaar en kan door Art Casting dan ook worden aangepast na inspectie en detailbespreking van het af te gieten model “in levende lijve”. M.a.w. wanneer alle specifieke uitvoeringsaspecten ons zijn gekend.

Prijzen gelden enkel voor het eerste exemplaar. Door nacalculatie wordt de prijs voor een eventuele, additionele bestelling bepaald.
Geldigheid offerte: 1 maand
Bij bestelling zal ter confirmatie een voorschot worden gevraagd van 50%. Het saldo bij ontvangst saldofactuur.
Vermoedelijke leveringstermijn: +/- 4 maand (in onderling overleg en na ontvangst model en voorschot.

Pollensamples van bloeiende wilde bloemen op de site Steede Hoge Woerd, op woensdag 6 september 2023.
Malva, Plantago, Helianthus annuus, Hypericum perforatum, … (zie fotoos)
cruydthoeck_zaden.pdf

In the heart of Brussels, nuns in the 17th century cared for the hidden treasures of the Jericho Regularis convent. Sister Agatha, a trained herbalist and guardian of medicinal herb gardens, found solace among the fragrant leaves of the mint family. Whole days she meticulously brewed remedies starting from aromatic essence that she alchemically blended with handed-down wisdom. Bees, diligent with their pollination tasks, vibrated a delicate dance in the light of the orchards. Sister Agatha moved through the gardens with steady gait, gently leaving her mark on the carpet of descending pollen. Surrounded by the serenity of the monastery, she converted her herbal rituals. Her devotion carried an ancient wisdom that resonated with the challenges of the modern world. The bees, zealous guardians of pollination, wove stories of interconnectedness.

   1. Sister Agatha and the gardens of the Jericho Regularis Convent in the center of Brussels (1683)
   2. Dr.A.M.Maes working in her field laboratory, set on a rooftop garden in Brussels city center (2083)
   3. Selection of pollen samples collected by the bees in the rooftop garden and cataloged in the database
   4. Close on the mint pollen collected by the honey bees (reproduction by Dr. A.M.Maes)

Four centuries later, in the year 2083, Dr. A.M.Maes devotes herself to her research, exactly eight floors above the coordinates of the hallowed ground of the ancient monastery. The scent of mint floats through the air in the Hortus Experimentalis where Dr. A.M.Maes has set up her field laboratory. The hum of robotic pollinators hovering above the experimental garden is pervasive. Dr. Maes – palynologist – delves into the details of her observations. The result of her pollen analysis depends on the accuracy with which she takes the soil samples. The microscopic time capsules, relics from the era of Sister Agatha, contain stories of herbal alchemy and the dance of the bees. Decoding the mint family’s medicinal legacy still results in tales of healing and resilience. In the latter days of her career, Dr. A.M.Maes strolls through the rooftop garden. The scent of mint takes her back to the days of Sister Agatha and to the mysterious wisdom of medicinal herbs. As the sun dips below the horizon, Dr. A.M.Maes muses on the continuum of life so purely encoded in the pollen grains. The palynologist’s musings extend beyond the boundaries of time. She sees herself as a preserver, like Sister Agatha, safeguarding the delicate dance of pollination for as yet unborn generations. The essence of the mint family lingers, a testament to the enduring nature of the cycles of life. The rooftop laboratory, hovering between past and future, whispers stories of resilience and hope, encoded in the pollen that links centuries and civilizations.
Meanwhile 2129, the Hortus Experimentalis has grown into a sanctuary for biodiversity amid urban sprawl. The mint family, once nurtured by Sister Agatha, flourishes in innovative ways. Biotech plants release medicinal substances into the air, a fragrant embrace of nature’s resilience. Robot pollinators, descendants of their biological counterparts, convert the dance started by the now long gone bees. Dr. A.M.Maes, now a distant echo in the annals of scientific history, left a legacy: try to decipher and understand the past, to use that knowledge to shape a sustainable future.

the Pollinaria Project is commissioned by Reaktor21 as part of Pollination – art in public space at the historical Castellum-site in Utrecht, Steede Hoge Woerd.
Anne Marie Maes is an artist and researcher working in Brussels.
research.annemariemaes.net
pollenstories.pdf
231218_draftsymbiopolis_bdr_tj.pdf

Voorstel voor de installatie van de Pollinaria op de locatie Steede Hoge Woerd, en voorstel Publiekswerking.
pollinaria_proposal.pdf

Tim Joye (January 2024): “Ik denk dat het sterk is dat de pollen zowel op natuurlijke als menselijke ondergrond/oksels hangen. Wat in het echt ook zo is.
En dat sommige clusters midschien prachtig contrasteren op pakweg beton of een muur. Ik denk dan bv aan de sterk grafische foto’s die de bezoekers willen maken, en dat andere clusters bijvoorbeeld verborgen zitten in de struiken of planten zoals Annemarie zegt.
Fijn is ook dat Annemarie haar pollen beschrijft als mini tijdscapsules die reizen door de tijd. Als beschermers van natuurlijk erfgoed. In de educatieve lijn kan het brugje gemaakt worden naar de conservatie zadenbasis van svalbard in spitsbergen. Als plantensoorten met massas uitsterven is het mooi deze als ook als natuurlijk erfgoed te zien wat een mooie aanvulling is in het programma.
Dit past ook in Sven Duprés onderzoek rond natuur, kunst en erfgoed, en kan eventueel door hem in een lezing worden geschakeld.”

science photo library
google search
google research_01 CNRS
google research_02 Blender stack
existing 3D pollen database
3D pollen project